Ontdek de kunst - van Breda

Lopend door het centrum van Breda, vallen je vast de standbeelden en andere vormen van kunst op. Modern, klassiek, in steen of brons. De verscheidenheid is groot. Ga mee op een unieke kunstwandelroute door de binnenstad. In deze route zijn niet de talloze muurschilderingen van de Blind Walls Gallery meegenomen. Informatie over de Blind Walls vind je hier.

Lengte route: 3,6 km

We starten de route in de Willemstraat, de straat die vanaf het station naar het centrum leidt. 

Willemstraat - BredAnts

Tussen het station en het Park Valkenberg krioelen 800 rode mieren over het wandelgedeelte van de Willemstraat. De maker, kunstenaar Florentijn Hofman maakte zes verschillende tegels waardoor de mieren verschillende kanten op lijken te lopen. De insecten staan symbool voor de massa’s mensen die iedere dag heen en weer lopen tussen het station en de binnenstad.
Hofman is onder meer bekend geworden door zijn extreem grote en speelse kunstwerken zoals de ‘Rubber Duck’. Deze enorme, gele badeend dobberde onder meer rond in Amsterdam, Osaka, Peking en Sydney.

Beeldschoon Breda voegde een 'digitale laag' toe aan de mieren. Wanneer je de QR code scant die aan het begin van de Willemstraat (beide kanten) rechts van de straat staat, komen de mieren tot leven. Ze worden groter en lijken alle kanten op te  lopen. 

Loop de Willemsstraat uit richting het centrum. Bij het pand op de hoek van de straat aan de rechterkant, net voor je het zebrapad oversteekt, staat het beeld van De Liefdeszuster. 

Hoek Willemstraat Academiesingel - De Liefdeszuster

Officieel heet dit beeld de Liefdeszuster van St. Vincent de St. Paul de Chartres. Het staat symbool voor het religieus verleden van Breda. Maker Jos van Riemsdijk geeft met de Liefdeszuster de zorg weer, zoals de gasthuiszusters die eeuwenlang in praktijk brachten.
Het Meeùs concern schonk het beeld in 1990.

Je steekt de brug over richting het Park Valkenberg. Vanaf de brug heb je aan de rechterkant een mooi zicht op The Lighthouse. 

Academiesingel - The Lighthouse

Op z´n minst opmerkelijk, een vuurtoren in de Bredase singel. Die is dan ook niet bedoeld om zeeschepen de weg te wijzen. The Lighthouse is een kunstwerk van de Italiaanse architect/kunstenaar Aldo Rossi. Toen hij in de tachtiger jaren exposeerde in de Bredase Beyerd (de locatie waar nu Stedelijk Museum huist), ontstond het idee van een kunstwerk van Rossi in Breda. Vuurtorens had Aldo Rossi eerder al in Toronto en Rotterdam geëxposeerd en in 1992 werd The Lighthouse in Breda geplaatst. Eerst in de Wilhelminavijver, maar na protest van omwonenden kreeg het kunstwerk zijn vaste plek in de Academiesingel.
Over mooi of niet zijn de meningen verdeeld, maar een eyecatcher is het zeker.

Je volgt in het Valkenberg rechtdoor de hoofdroute. Een stukje verder zie je aan de rechterkant het beeld De Vlucht. 

Park Valkenberg - De Vlucht

Het beeld De Vlucht van Hein Koreman herinnert aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Breda dreigde tussen de Duitse en Franse linies te geraken en het gerucht ging dat de Duitsers Breda zouden bombarderen. Op last van de burgemeester verlieten vijftigduizend inwoners de stad. In een lange stoet trokken zij te voet, op de fiets en met kinderwagens naar het zuiden. Onderweg werden zij door de Duitsers beschoten en 91 mensen kwamen om het leven.
Al na een paar dagen bleek dat het vals alarm was geweest. Iedereen kon naar huis terug. Maar de communicatie was gebrekkig en sommige groepen bleven maandenlang en tot diep in Frankrijk op de vlucht. Bij het beeld van De Vlucht wordt ieder jaar de dodenherdenking van 4 mei gehouden.

Blijf rechts aanhouden richting het Kasteel van Breda. Rechts in een perk staat Hercules. 

Park Valkenberg - Hercules

In de zeventiende eeuw liet Willem III het Park Valkenberg, toen nog de kasteeltuin van het Kasteel van Breda, opnieuw aanleggen. Het werd een tuin in Franse stijl met zeventien zandstenen beelden die verspreid over het park in perken stonden. Hercules, een figuur uit de Griekse mythologie zou in 1887 als enig overgebleven beeld uit de vijver van het park zijn opgevist.
De Hercules die nu in het park staat, is al de tweede replica en is gemaakt van Italiaans marmer. De originele Hercules staat in het Holland Casino.
In de volksmond heet het beeld Vuile Jan, vanwege zijn schaarse kleding.

Je loopt verder richting het Kasteel van Breda en neemt daar de uitgang van het park naar het Kasteelplein. Loop linksaf het Kasteelplein op. Op een hoge sokkel tussen de bomen kijkt Stadhouder Willem III vanaf zijn paard neer op de voorbijgangers. 

Kasteelplein - Stadhouder Willem III

Op het Kasteelplein staat sinds 1921 het ruiterstandbeeld van koning-stadhouder Willem III (1650-1702). Het beeld is gemaakt door de Antwerpse kunstenaar Toon Dupuis. Het staat op een zes meter hoge sokkel van Dirk Roosenburg. Willem III was Heer van Breda en prins van Oranje en voltooide het Kasteel van Breda. Hij trouwde in 1677 met zijn nicht Mary Stuart en werd later koning van Engeland.

Ter gelegenheid van de tweehonderdste sterfdag van Willem gaf een nationaal comité opdracht om ergens in Nederland een beeld van hem te plaatsen. Vanwege de band van Breda met de Nassaus koos het comité voor Breda.

Voorbij Willem III ga je rechtsaf naar de Catharinastraat, die overgaat in de Reigerstraat en uitkomt op de Havermarkt, hét uitgaanscentrum van Breda. Om het volgende beeld te zien, loop je rechtdoor de Havermarkt op. De Troubadour staat net voorbij de terrassen. 

Havermarkt - de Troubadour

Bij zijn 50-jarig bestaan deed de Hero dit beeldje van de Troubadour cadeau aan de vier Oranjesteden: Orange (F), Dillenburg (D), Breda en Diest (B). De bronzen gemeentewapens van deze vier steden staan op de sokkel. Het beeld werd gemaakt door Annemieke Post. 
Troubadours zongen in de middeleeuwen ongetwijfeld ook hier hun liedjes want eeuwen terug stonden op de Havermarkt al herbergen. Op de jubileumdag, 2 juli 1964, werd het beeld onthuld. Vanwege gietproblemen is het Bredase exemplaar vervolgens aan Orange aangeboden. Pas in 1966 is de Bredase Troubadour geplaatst.

Je loopt terug de Havermarkt over en gaat linksaf naar de Vismarktstraat. Die komt uit bij de voormalige Vishal aan de Haven. Voor je ligt de Hoge Brug.

Hoge Brug

De Hoge Brug is ontworpen door Eloi Koreman, zoon van Hein Koreman van wie je net De Vlucht in het Valkenberg zag. De brug is geplaatst bij de heropening van de Haven in 2007 en bestaat uit twee delen die elkaar op het hoogste punt net niet raken. Met de paar centimeter die je op die plek letterlijk overbrugt, wil Koreman je laten voelen dat je echt óver het water gaat.

Net als in steden als Parijs en Rome hangen verliefde stelletjes een slotje aan de Hoge Brug en gooien dan het sleuteltje in de Haven. De Hoge Brug staat in Breda daarom bekend als de 'Slotjesbrug´. 

Je gaat de brug niet over, maar slaat voor de brug linksaf. Als je het Havenbeeldje, het volgende beeldje op de route, van dichtbij wilt bekijken, volg dan de lage kade. Hiervoor ga je aan het begin van de kade de trap af naar beneden. Halverwege de kade staat het beeldje. Aan het einde van de kade kun je weer naar boven. 

Haven - Havenbeeld

Het Havenbeeldje staat als een bolder op de lage kade van de Haven. Dit beeld, gemaakt door Iris Bouwmeester, was een cadeau van de gebr. Van Opstal, het aannemersbedrijf dat tussen 2004 en 2007 de heropening van de Haven realiseerde.

De Bredase Haven was begin jaren zestig gedempt, tot verdriet van veel Bredanaars. Met de terugkeer van de Haven kreeg Breda er een mooi en levendig stukje binnenstad bij.

Aan het eind van de Haven ga je linksaf de Tolbrugstraat in. Je volgt deze winkelstraat tot je aan de rechterkant bij de ingang van winkelcentrum De Barones het opvallende 'Windsculpture' ziet. 

Ingang Barones Lange Brugstraat - Windsculpture

Dit kleurrijke object van glasvezel en staal stelt een windvlaag door textiel voor. Kunstenaar Yinka Shonibare had daarbij de bekende Afrikaanse waxprint stoffen in gedachten. Het is in 2017 geplaatst bij de afronding van de grote verbouwing van dit overdekte winkelcentrum.
Shonibare, die afwisselend in Engeland en Nigeria opgroeide, maakte meer ‘Windsculptures’, ieder met een unieke beschildering. Ze staan verspreid over de wereld, zoals bijvoorbeeld in Washington, New York e Lagos.

In winkelcentrum de Barones staan drie grote beelden: De Luizaerc en twee levensgrote beelden van De Barones en De Eerwaarde. Loop de Barones in, halverwege het winkelcentrum tref je Luizaerc. 

Barones - Luizaerc

Voor het werk Luizaerc liet Nick Ervinck zich inspireren door beelden van Henry Moore en Hans Arp. Luizaerc lijkt op een bewaker of een discipel van een godheid die een onbekend heiligdom beschermt. Dit beeldhouwwerk is tegelijkertijd angstaanjagend en fascinerend. Je kunt je afvragen of deze bewaker het rijk verbergt achter een tastbare blik op de wereld. Luizaerc vertelt bovendien over de constructie van het verleden. Elke historische periode in het verleden wordt anders geïnterpreteerd.

De Barones en De Eerwaarde

Om de Barones en De Eerwaarde te kunnen zien neem je achter Luizaerc rechts de roltrap of lift naar de eerste verdieping. De twee beelden zijn gemaakt door de in Gouda geboren kunstenaar Carla Rutgers. Bij aankomst zit De Barones op het bankje links, een naakte dame met boa (1997).  De Eerwaarde (1997) staat aan de rechterkant en kijkt over de reling. 

Om je weg te vervolgen, loop je naar de andere kant van het winkelcentrum. Steek bij het verlaten recht over naar de Ridderstraat. Aan het einde van de Ridderstraat staat links het beeldje Sinte Juttemis. 

Ridderstraat - Sinte Juttemis

Sinte Juttemis in de Ridderstraat verwijst naar de periode dat Breda ´carnavalloos´ was. Hoewel van oorsprong een katholiek feest, verbood de kerk begin 1900 carnaval omdat het te losbandig zou zijn. Wanneer Bredanaars de bisschop vroegen wanneer zij weer carnaval mochten vieren, was het antwoord steevast “met Sint Juttemis”, oftewel “nooit.” Dat ‘nooit’ duurde uiteindelijk tot 1936. Bij het 55-jarige bestaan van het Bredase carnaval in 1991, kreeg Breda in de Ridderstraat het beeldje van Sinte Juttemis, gemaakt door Aimé Tollenaar.
In de Ridderstraat herinnert overigens meer aan carnaval. Alle prinsen Carnaval van het Kielegat hebben er hun eigen plaquette. 

De Ridderstraat komt uit op de Grote Markt.  Linksaf, aan het eind van de groep platanen, staat het beeld van Judith.

Grote Markt - Judith

Judith is een cadeau van de Bredase bevolking om de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Niel Steenbergen, de maker ervan, had zelf graag David gemaakt: een kleine man die met list het brute geweld van de reus overwon. Vooral in katholieke kring ging de voorkeur naar Judith: een joodse vrouw die volgens het bijbelverhaal het kwaad overwon met een list. De steen voor het beeld haalde de beeldhouwer zelf uit een steengroeve bij Brussel.
De dierenkoppen bovenaan het beeld staan voor menselijke hoofddeugden. Op de sokkel staan toepasselijke teksten zoals ‘Leven van Vrijheid beroofd, is leven in verzet’ en ‘Hun wil was wet, hun wet was dood’. Het beeld staat hier sinds 1952.

Vanaf Judith (met je gezicht naar het beeld), sla je linksaf de Veemarktstraat in. Op de hoek van de Grote Markt en de Veemarktstraat staat het Hangbuikzwijn. Het valt misschien niet meteen op omdat er terrassen omheen staan. 

Veemarktstraat - Hangbuikzwijn

Julia van Verschuer maakte het in opdracht van de gemeente. Zij ontwierp het speciaal op deze hoogte zodat kinderen het zwijntje kunnen ontdekken en beklimmen.

Verderop in de Veemarktstraat vind je op het pleintje St. Ivo Hélory.

Veemarktpleintje - St. Ivo Hélory

Het beeld onder de grote boom op het Veemarktpleintje stelt Sint Ivo Hélory voor, een priester en jurist uit de dertiende eeuw. Advocatenbureau Quarles en Jurgens schonk het in 2003 aan de stad. Op de natuurstenen sokkel staat: ‘Sint Ivo Schutspatroon der advocaten 1253-1303'.

Vanaf het Veemarktpleintje ga je links de St. Annastraat in. Halverwege kun je linksaf onder de poort door naar het Stadserf, een binnenplaats aan de achterkant van het Stadhuis. Bij de achteringang van het Stadhuis staat het beeld van Turfschipper Adriaan van Bergen.  

Stadserf - de Turfschipper

Turfschipper Adriaan van Bergen voer op 4 maart 1590, zoals zo vaak, met zijn turfschip het terrein van het Kasteel van Breda binnen. Het was midden in de Tachtigjarige Oorlog en Breda en dus ook het Kasteel waren in Spaanse handen. In plaats van turf, vervoerde Adriaan deze keer soldaten van prins Maurits. Die overrompelden de Italiaanse huurlingen en heroverden het kasteel op de Spanjaarden. Overigens betekende dit niet het eind van de oorlog, want de Spanjaarden namen Breda later opnieuw in. 
Oorspronkelijk was De Turfschipper een terracotta beeldje, in 1926 gemaakt door Grada Rueb. Nadat het in 2004 was vernield, kwam er een bronzen exemplaar voor in de plaats.

Je loopt terug naar de entree van het Stadserf en steekt recht de St. Annastraat over naar de ingang van de Willem Merkxtuin. Deze stiltetuin was een cadeau aan burgemeester Merkx na zijn afscheid in 1983. Je vindt hier veel kunstvoorwerpen. We lichten er een paar uit. 
Het eerste beeld, Meester Muller, staat bij binnenkomst naar links achter de zonnewijzer samen met de verzameling andere kunstvoorwerpen die ook bij de route horen. 

Willem Merkxtuin - Meester Muller, een bijzondere heer

Deze keurige heer met aktetas stelt Mr. Muller voor, een ambtenaar bij de gemeente Breda. Hij verbleef tijdens de Tweede Wereldoorlog in een Jappenkamp in Nederlands-Indië, waar hij, volgens kunstenaar Kees Vet, ‘niet goed uitgekomen is’. 

Vet ontmoette Muller vaak in café de Beyerd waar ze allebei vaste klant waren. Het beeld is gemaakt in het kader van de BKR (Beeldende Kunstenaars Regeling) en werd in 1985 in de Merkxtuin geplaatst.

Willem Merkxtuin - Zig zag of Vice Versa - Niels Lous

Zig Zag bestaat uit vierkante en ruitvormige metaalplaten, die in zig-zag vorm de hoogte in gaan. Het beweegt licht met de wind mee.
Bredanaar Niels Lous gebruikt in zijn werken vaak geometrische elementen die hij systematisch herhaalt of in elkaar vlecht. Ze verbeelden grote thema’s zoals groeiprocessen of de dynamiek van het heelal. Lous ontwikkelde in zijn werk een eigen stijl, verwant aan Bauhaus en De Stijl.

Willem Merkxtuin - Stainless Steel

Wessel Couzijn gebruikte in zijn beeld Stainless steel wilde vormingen en uitstulpingen en verwerkte er gevonden in voorwerpen als flessendoppen, stukjes buis en rotanstokjes.
Het duurde tot 1958 voor hij een goede gieterij vond die zijn ingewikkelde mallen kon gieten.

Willem Merkxtuin - Stoel met gevouwen leuning

In de jaren zeventig ontwikkelde Dick Fluitsma een serie, voornamelijk metalen, zitmeubelen, geen van allen bedoeld om echt op te zitten. Behalve de Stoel met gevouwen leuning, die hier in de Merkxtuin staat, maakte hij onder meer ook de ‘Stoel met plant’, de ‘Stoel met geknakte leuning’ en de ‘Doorregen stoel’. De Stoel met gevouwen leuning staat sinds 1985 in Willem Merkxtuin.
Later maakte de Bredase kunstenaar ook veel houten beelden.

Willem Merkxtuin - De laatsten der Argonauten

‘De laatsten der Argonauten’ maakte Lucas van der Meer oorspronkelijk voor een tentoonstelling bij het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Na afloop verdween het beeld in de kelder van het Rijksmuseum. Jaren later werd het beschadigd teruggestuurd naar de kunstenaar. Na diens overlijden, werd in overleg met zijn weduwe en de gemeente Breda het beeld afgegoten in brons. Dio Roovers, Bredaas kunstenaar en collega van Van der Meer bij de restauratie van de Grote Kerk in Breda, verzorgde het herstel en het gietklaar maken. Zo kwam het in bezit van de gemeente Breda. Andere namen voor het beeld zijn De Liefde, Jason en Medea en/of Eros en Psyche.

Willem Merkxtuin - Bokje

 

Het steigerende Bokje is een beeldje van Hein Koreman en staat sinds 2012 op zijn definitieve plek in de Willem Merkxtuin.
Het beeldje startte zijn ‘loopbaan’ in 1957 op het dr. Ariënsplein op de Heuvel en verhuisde sindsdien verschillende keren onder meer naar Hulten waar het vijftien jaar heeft gestaan. In 1999 kwam het terug naar Breda. 

Willem Merkxtuin - De Oerboom

In 1990 sleepte de gemeente Breda de nationale milieuprijs in de wacht. Milieuminister Hans Alders onthulde in november van dat jaar het daarbij behorende kunstwerk in de Merkxtuin. Hij droeg de roestvrijstalen kolom, gemaakt door Henk Combé, namens het Rijk over aan burgemeester Ed Nijpels, zelf voorheen ook minister van milieu.
Een bronzen blad – door sommige ook wel aangezien voor een rog – slingert zich om de kolom. Vanaf de top druppelt water naar beneden

Ongeveer tegenover De Oerboom is de andere in-/uitgang waardoor je de tuin verlaat. Schuin links aan de overkant ga je het Begijnhof in. In het Poortgebouw is het Miniatuur- en Poppenhuismuseum gevestigd. 

Begijnhof - de Begijntjes

Verdeeld over het eerste en tweede hof vind je hier 29 kleine huizen waarin vroeger begijnen woonden. Deze 'vrome, rooms katholieke vrouwen' worden nog weleens verward met nonnen, maar een van de verschillen was dat begijnen hun eigen bezittingen mochten behouden. De laatste begijn, zr. Frijters, overleed in 1990. Nog steeds wonen er op het Begijnhof alleen ongetrouwde dames. 

Aan de rand van de grote kruidentuin, door de begijnen gebruikt voor hun werk in de ziekenzorg, staat een beeld van twee begijnen die met elkaar in gesprek zijn. Het is gemaakt door Hans Bayens en in 1971 op het hof geplaatst bij het zilveren priesterjubileum van Pastoor Ooms, de pastoor van de Begijnhofkerk.

Begijnhof - Johanna van Polanen

Als je aan het einde van het eerste hof naar rechts gaat, kom je op het tweede hof. Daar staat een beeld dat Johanna van Polanen voorstelt, de ´oermoeder´ van ons Koninklijk Huis. Johanna was elf jaar oud toen ze werd uitgehuwelijkt aan de Duitste graaf Engelbrecht van Nassau. Dit huwelijk vormde de bakermat voor het Huis Oranje Nassau. 
Het beeld toont Johanna zoals zij met haar echtgenoot is afgebeeld op hun grafmonument in de Grote Kerk

Je verlaat het Begijnhof en loopt linksaf de Catharinastraat uit. Bij de verkeerslichten ga je rechtsaf naar de Vlaszak. Loop tot aan het eind van de Vlaszak, steek over en sla linksaf naar de Claudius Prinsenlaan. Aan je rechterkant staat Holland Casino. Daar net voorbij, tussen Holland Casino en het Chassé Theater staat het Klein-huis-orkest. 

Claudius Prinsenlaan - Klein-huis-orkest

Dit groepje muzikanten van de Bredase kunstenaar John Rijnen vrolijkt het grasveldje tussen Holland Casino en het Chassé Theater op. De naam klein-huis-orkest is afgeleid van Casino wat in het Italiaans 'klein huis' betekent.

Meteen voorbij het Chassé Theater staat het Stadskantoor. Boven de ingang, aan de kant van het Chassé Theater zie je Contratto Sociale. 

Contratto Sociale

Contratto Sociale bestaat uit de kruizen uit het Bredase stadswapen in ´gouden inkt´. De ´pen´, in de vorm van een lans verwijst naar het beroemde schilderij Las Lanzas van Velasquez, waarvan een kopie in de hal van het Stadhuis hangt.
Het is een van de weinige werken die de Italiaanse kunstenaar Luciano Fabro in opdracht maakte.

Meer populaire wandelingen door Breda